Blog

Platyna – laboratoryjne sekrety drogocennego kruszcu

Platyna to metal szlachetny, który został odkryty stosunkowo niedawno, bo w 1735 roku. Stało się to w Kolumbii, a jego nazwa pochodzi od hiszpańskiego określenia platina oznaczającego sreberko. Nazywano ją zdrobniale, co doskonale wyrażało ówczesny lekceważący stosunek do tego metalu. W tamtych czasach uważano bowiem, że jest on całkowicie bezużyteczny. Platyna miała wtedy małą wartość i powszechnie twierdzono, iż jest jedynie bezwartościową odmianą cennego srebra. Dopiero gdy sprowadzono kilka pierwszych próbek tego metalu do Europy, zaczęto ją dokładnie badać i opisywać. W ten sposób platyna została doceniona i zaczęła być stosowana przede wszystkim w jubilerstwie, a później również w przemyśle chemicznym, medycynie, technologii, elektronice, energetyce i motoryzacji.

Dlaczego platyna jest tak cennym kruszcem?

Platyna to niezwykle cenny kolorowy metal szlachetny. Jej wysoka wartość wynika przede wszystkim z rzadkiego występowania oraz wyjątkowych właściwości. W skorupie ziemskiej występuje w bardzo małych ilościach w postaci rodzimej, jako ruda albo w stopie z irydem. Można ją również spotkać jako zanieczyszczenie rud miedzi i niklu.

Jest wydobywana pod postacią niewielkich ziaren albo bryłek, które nigdy nie ważą więcej niż 10 kg. Najczęściej zawierają one domieszki żelaza i innych metali zaliczanych do grupy platynowców. Największe złoża platyny występują w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, RPA, Etiopii, Zimbabwe oraz Rosji. Kruszec ten należy do najdroższych metali na świecie. Jej ceny są zazwyczaj wyższe od cen złota. Kurs platyny to obecnie ok. tysiąc dolarów za uncję, czyli około 28,34 g.

Czym charakteryzuje się platyna?

Platyna to wyjątkowo wytrzymały metal, który jest odporny na działanie czasu. Z biegiem lat nie traci swoich właściwości i nie niszczeje. Charakterystyczną cechą tego kruszcu jest piękny i niezwykle intensywny srebrny połysk oraz efektowny wygląd. Jest odporna na działanie tlenu, z którym nie wchodzi w żadne reakcje. Nie reaguje również z kwasem azotowym i chlorowodorowym ani z wodą. Ma imponująco wysoką temperaturę topnienia aż 1768,2°C.

Reaguje z halogenami, siarką, cyjankami i silnymi zasadami. Z substancji stałej do formy roztworu przechodzi w wodzie królewskiej, czyli mieszaninie stężonego kwasu solnego i azotowego. W ten sposób powstaje kwas heksachloroplatynowy. Jest to niezwykle cenny związek chemiczny, ponieważ wywodzą się z niego kompleksy metaloorganiczne wykorzystywane powszechnie jako katalizator w wielu przemysłowych reakcjach chemicznych.

Do czego wykorzystuje się platynę?

Ze względu na wysoką temperaturę topnienia oraz imponującą odporność na działanie różnych czynników chemicznych platyna była już od XVIII wieku wykorzystywana do produkcji mis i tygli platynowych dla laboratoriów chemicznych. Od dawna stosowano ją także jako surowiec jubilerski, ponieważ biżuteria z niej wykonana prezentuje się pięknie, ponadto jest wyjątkowo trwała i odporna na działanie wielu substancji chemicznych. Dzięki temu, że nie wchodzi w reakcje z tlenem (nie utlenia się), a więc wygląda zawsze tak samo dobrze – niezależnie od tego, ile liczy sobie lat.

Współcześnie wykorzystuje się ją w wielu branżach. Znajduje zastosowanie w:

  • przemyśle motoryzacyjnym – jest cennym składnikiem katalizatorów samochodowych,
  • przemyśle elektronicznym – wytwarza się z niej elementy urządzeń pomiarowych,
  • przemyśle chemicznym – ze stopów platyny produkuje się wyposażenie laboratoryjne (np. tygle, szczypce do tygli, miski, elektrody) wykorzystywane między innymi w: laboratoriach przemysłowych, kopalniach, uniwersytetach, firmach badawczych, firmach zajmujących się technologią żywności, młynach i fabrykach cukru,
  • jubilerstwie – tworzy się z niej piękne i odporne na niszczące działanie czasu ozdoby,
  • medycynie – niektóre związki platyny służą do zwalczania wybranych rodzajów nowotworów i są stosowane w chemioterapii, z platyny produkuje się również monitory tlenku węgla służące do wykrywania zatrucia czadem.